Saturday, June 16, 2012

Pantun Dalam Bahasa Batak


       Umpama dan umpasa dalam orang Batak

·   Umpama dan umpasa merupakan suatu hal yang tidak asing lagi dalam kehidupan orang Batak, terutama dalam kegiatan adat. Umpama dalam bahasa Indonesia berarti perumpamaan dan untuk umpasa berarti peribahasa. Penggunaan umpasa dan umpama ini adalah tergantung kepada konteks kegiatan yang dilakukan, ada umpasa untuk orang menikah, ada umpasa untuk orang meninggal, ada umpasa untuk paradaton, dan yang lainnya.
·         Sedangkan untuk umpama dibuat untuk mengungkapkan sesuatu hal dalam bentuk kata yang lain, atau untuk menghaluskan seperti penggunaan perumpamaan pada bahasa Indonesia.

  • FALSAFAH ni natua-tua imasongon tudosan alai godangan doi hasil ni angka pengalaman natua-tua najolo naboi gabe poda tarlumobi tu angka naumposo.
  • UMPASA ima songon pantun (Hata parjolo patorangkon hata parpudi) alai sasintongna hata pasu-pasu doi songon tangiang asa pasauton ni Amanta Debata, ai ganup namanghatahon Umpasa (pasu-pasu) ingkon tongtong do diakui dibagasan rohana na Debata do silehon pasu-pasu.
  • UMPAMA ima hata tudosan hampir mirip tu Falsafah ni natua-tua.
    Molo mandok Umpama unang hata (isi) ni Umpasa didok jala sebalikna molo mandok Umpasa unang ma hatani Umpama didok, asa taparrohahon ma i molo mandok Umpama manang Umpasa.
Falsafah, Umpasa, Umpama Batak
Falsafah Batak
Dijolo raja sieahan, dipudi raja sipaimaon
(Hormatan do natua-tua dohot angka raja).

Sada silompa gadong dua silompa ubi,
Sada pe namanghatahon Sudema dapotan Uli.
Pitu batu martindi sada do sitaon nadokdok
(Unang maharaphu tu dongan).

Jujur do mula ni bada, bolus do mula ni dame
(Unang sai jujur-jujuri salani dongan, alai bolushon ma).

Siboru buas siboru Bakkara, molo dung puas sae soada mara
(Dame ma).

Sungkunon poda natua-tua, sungkunon gogo naumposo
(Bertanggung-jawab).

UMPASA NI NAPOSO BULUNG. (Buat orang-orang muda)
Jolo tiniktik sanggar laho bahenon huru-huruan,
Jolo sinukkun marga asa binoto partuturan.

Tudia ma luluon da goreng-goreng bahen soban,
Tudia ma luluon da boru Tobing bahen dongan.
Tudia ma luluon da dakka-dakka bahen soban,
Tudia ma luluon da boru Sinaga bahen dongan.

Manuk ni pealangge hotek-hotek laho marpira
Sirang na mar ale-ale, lobianan matean ina.

Silaklak ni dandorung tu dakka ni sila-sila,
Ndang iba jumonok-jonok tu naso oroan niba.

Metmet dope sikkoru da nungga dihandang-handangi,
Metmet dope si boru da nungga ditandang-tandangi.

Torop do bittang di langit, si gara ni api sada do
Torop do si boru nauli, tinodo ni rohakku holoan ho do

Rabba na poso, ndang piga tubuan lata
Hami na poso, ndang piga na umboto hata

UMPASA MANJALO TINTIN MARANGKUP. (Untuk pasangan saat tukar cincin)
Bulung namartampuk, bulung ni simarlasuna,
Nunga hujalo hami tintin marangkup,
Dohonon ma hata pasu-pasuna.

Hot pe jabu i, tong doi margulang-gulang
Sian dia pe mangalap boru bere i, tong doi boru ni Tulang.
Sai tong doi lubang nangpe dihukkupi rere,
Sai tong doi boru ni Tulang, manang boru ni ise pei dialap bere.
Amak do rere, dakka do dupang,
Anak do bere, Amang do Tulang.

Asing do huta Hullang, asing muse do huta Gunung Tua,
Asing do molo tulang, asing muse do molo gabe dung simatua.

UMPASA TU NA BARU MARBAGAS. (Untuk pasangan yang baru menikah)
Dakka ni arirang, peak di tonga onan,
Badan muna naso jadi sirang, tondi mu marsigomgoman.

Giring-giring ma tu gosta-gosta, tu boras ni sikkoru,
Sai tibu ma hamu mangiring-iring, huhut mangompa-ompa anak dohot boru.
Rimbur ni Pakkat tu rimbur ni Hotang,
Sai tudia pe hamu mangalakka, sai tusima hamu dapot pansamotan.

Dekke ni sale-sale, dengke ni Simamora,
Tamba ni nagabe, sai tibu ma hamu mamora.
Sahat-sahat ni solu, sahat ma tu labuan,
Sahat ma hamu leleng mangolu, jala sai di dongani Tuhan.

Sahat solu, sahat di parbinsar ni ari,
Leleng ma hamu mangolu jala di iring-iring Tuhan ganup ari.
Mangula ma pangula, dipasae duhut-duhut

Molo burju marhula-hula, dipadao mara marsundut-sundut.
Ruma ijuk tu ruma gorga,
Sai tubu ma anakmuna na bisuk dohot borumuna na lambok marroha.
Anian ma pagabe tumundalhon sitodoan,
Arimu ma gabe molo marsipaolo-oloan.

Gadu-gadu ni Silindung, tu gadu-gadu ni Sipoholon,
Sai tubu ma anakmuna 17 dohot borumuna 16.
Andor hadukka ma patogu-togu lombu,
Sai sarimatua ma hamu sahat tu na patogu-togu pahoppu.

UMPASA MANGAMPU
Bulung ni Taen tu bulung ni Tulan
Ba molo tarbahen, sai topot hamu hami sahali sabulan,
Molo so boi bulung ni tulan, pinomat bulung ni salaon,
Ba molo so boi sahali sabulan, pinomat sahali sataon.

Ni durung si Tuma laos dapot Pora-pora.
Molo mamasu-masu hula-hula mangido sian Tuhan,
Napogos hian iba, boi do gabe mamora.

Songgop si Ruba-ruba tu dakka ni Hapadan,
Angka pasu-pasu na ni lehon muna,
Sai dijangkon tondi ma dohot badan.

Mardakka Jabi-jabi, marbulung ia si Tulan
Angka pasu-pasu na pinasahat muna,
Sai sude mai dipasaut Tuhan.

Naung sampulu sada, jumadi sampulu tolu,
Angka pasu-pasu pinasahat muna,
Sai anggiatma padenggan ngolu-ngolu.
Naung sapulu pitu, jumadi sapulu ualu,
Angka pasu-pasu pinasat muna hula-hula nami,
Diampu hami ma di tonga jabu.

Turtu ninna anduhur, tio ninna lote,
Angka pasu-pasu pinasahat muna,
Sai unang ma muba, unang mose.

Habang pidong sibigo, paihut-ihut bulan,
Saluhut angka na tapangido, sai tibu ma dipasaut Tuhan.
Obuk do jambulan, nidandan ni boru Samara
Pasu-pasu na mardongan tangiang sian hula-hula,
Mambahen marsundut-sundut soada mara.

Tinapu bulung nisabi, baen lompan ni pangula
Sahat ma pasu-pasu na nilehon muna i tu hami,
Sai horas ma nang hamu hula-hula.

Suman tu aek natio do hamu, riong-riong di pinggan pasu,
Hula-hula nabasa do hamu, na girgir mamasu-masu.

AKKA UMPASA NA ASING
Martahuak ma manuk di bungkulan ni ruma,
Horas ma hula-hulana,songoni nang akka boruna.
Simbora ma pulguk, pulguk di lage-lage,
Sai mora ma hita luhut, huhut horas jala gabe.

Hariara madungdung, pilo-pilo na maragar,
Sai tading ma na lungun, ro ma na jagar.
Sinuan bulu sibahen na las,
Tabahen uhum mambahen na horas.

Eme ni Simbolon parasaran ni si borok,
Sai horas-horas ma hita on laos Debata ma na marorot.
Sititik ma sigompa, golang-golang pangarahutna,
Tung so sadia pe naeng tarpatupa, sai anggiat ma godang pinasuna.
Pinasa ni Siantar godang rambu-rambuna,
Tung otik pe hatakki, sai godang ma pinasuna.
Tuat si puti, nakkok sideak,
Ia i na ummuli, ima ta pareak.

Aek godang tu aek laut,
Dos ni roha sibaen na saut.
Napuran tano-tano rangging marsiranggongan,
Badan ta i padao-dao, tondita i marsigomgoman.

Marmutik tabu-tabu mandompakhon mataniari,
Sai hot ma di hamu akka pasu-pasu, laho marhajophon akka na sinari.

Bona ni pinasa, hasakkotan ni jomuran,
Tung aha pe dijama hamu, sai tong ma dalan ni pasu-pasu.

Mandurung di aek Sihoru-horu, manjala di aek Sigura-gura,
Udur ma hamu jala leleng mangolu, hipas matua sonang sora mahua.

Dolok ni Simalungun, tu dolok ni Simamora
Salpu ma sian hamu na lungun, sai hatop ma ro si las ni roha.

Adong padan ,ruhut ,adat,ido siingoton
Soadong padan ruhut ,adat,uhum,dohot hasomalon siingoton.

Aek Sihoru-horu tu hinagnan I PARGAOLAN
Namarhula-hula/marboru ikkon marsi haholongan

Aek ni SILUDANG  habaoran ni aek SIMARE
Horasma akka tulang,na mamasu-masu akka bere

Aek na tio na sai riong-riong di ginjang ni pinggan pasu
Akka hula-hula na basa sae ringgas do mangalehon pasu-pasu

Aek sihoru hour di toru ni DOLOK Mar timbang
Manimbung rap tu toru mangangkat rap tu ginjang

Aek Si bara-bara  sae parekna i tu buan Tolong
Molo soadong di iba mago do roha holong

Aek ni Siburian marbona tu dolok Sitapongan
 Tiurma angka pancarian,luju-lujuma dohot pangomoan

Aek puli dalan tu lumban tonga-tonga
Sahat ma akka nauli unang muba jala unang longa

Amani logong Laos ido ni logan
Ikkon ingot do iba  na denggan,na binahen ni dongan

Andigan pe hita marbantal di bale-bale
 Andigan pe idaon NEGARA ta on sae di bgasan Dame

Andalu ma sangkut-sangkut ni bonang
MusuntaI hon na talu,hita holan na monang

Andoras  Andoris  andor ni Purba tua
Horasma hita jala torhis, sahat mulak tu jabuna

Anduhur sae solop di dangka lupang 
Gabe ma Amanta suhut di nabean angka Raja

Ampema di Simanjujung ,tuhuk di Abara
Pirma tondi mangalo musu, sae margogo ma Mangalului na soada

Asa tubuan laklak tubuan singkoru,tubuan sanggar di parsopoan
Sai tubuan anak ma/tubuan boru,Asa jagar jagar di hangoluan

Ansuan si sada pago,dipangulaan 
Sisada mudar sisada marga  dang jadi marsibuatan

Asa parsige parsige bulu,si tiga goli-goli
Si parintar ma jambulan  si paneang holi holi

Assimun na gantung ronggang gantung songon durian
Bohi na sae murning jot-jotan do mambahen iba hancitan

Asing do aek huta, Asing do aek toba
Asing gondang mula-mula asing muse do gondang somba-somba

Asing do piduong Hurlang ,Asing do pidong satua
Asing do Tulang,asing do simatua
Asing lubuk asing do dekke na,asing ladang asing do sihaporna
   
Asisibang  jonok tu tomboman  
Badan na so jadi sirang tondi ma si gomgoman

Artia bona ni ari sipaha sada, bona ni bulan
Sai malos ma duhut duhut di hauma
Tu gabe na  ma eme di hauma,nangpe di tinggang udan
 

B.
Bola bola ni tangan si tongka golom golomon
Bola bola ni halak si tongka tangi tangihononton

Bangun bangun narata tabo do paura uraon
Hata hata nang ni dok,tongka do pauba ubahon

Bangun bangun sinuan, bangun do salongan
Molo uli sinuan nauli do sijaloon

Baion naung ni duda ni letek bahen lage-lage
Pasu pasu ni hula hula si bahen mamora dohot gabe

Bagot na mararirang di toru ni panggomgoman
Badan na so jadi sirang ,toni ma sigomgoman

Barak bak ni sialang dapotsa papaluan
Angka na martondong dohot nama martutur si tongka ma sipamaluan

Baris baris ni gaja di rura pangaloan
Nasa pangidoan ni hula hula tung dae so sooloan
Molo so ni o0loan sai tubu do haurahon ,moloni oloan tubudo pangomoan


Behama pandung dung bulung si dolok na timbo
songon dia ma pasombulungun molo iba padao dao

Bidang bulung ni rimbang,bilangan do bulung ni rudang
Sai pandok ni dainang ikkon marbotu tulang

Binanga ni si bulan di dolok ni parsingkaman
Jumpang ma na niluluan,dapotma nani jalahan

Binsar ma mata ni ari,poltak ma matani bulan
Tubu ma boru na malo mancari jala boi pangalu aluan

Binsar mata ni ari ama ni manggule
Ro boru manopot hamu,dohot hami ma u lae

Binsar matani ari,poltak matani bulan
Horas ma anak lahi lahi,songoni anak parompuan

Binarbar bagot,tarida do pangkona
Tardapot do ibana di haol haol tinang kona

Binuat hujur bosi ,golang golang pangarahutna
So sadia pinatupa I sa godang ma pinasuna

Bong-bong parsadaan si nuan di parporlakhan
Ruhut dohot padan si pagabe na niula,jala sipasiniur pinahan

Bona ni sihupi panjangkitan demban
Marangkup do nauli,mardongan do na denggan
Siangkup ni nauli ima panggabean dohot parhorasan

Boras hata ni Tarutung,parbue hata ni TOBA
Ulaon nunga marujung ,mulak ma hita di bagasan las ni rpha

Bolon tiang ni ruma bolonando tiang ni sopo
Torop ma naung saurmatua,toropan ma angkka naum poso

Bunga na marloppit loppit,sai di songgopi lampu-lampu
Tibuma ro si doli manopot au,dohot na olo mampangkulingi ahu

Bulung ni bira,tu bulung ni  singkoru,
Sai tarpaima do iba tu sianak ni namboru

Tu Bulung ni martampuk,tu bulung ni si marlasuna,
Mamolus tu huta si bide,mangalului laklak nitabu-tabu.
Binahen ni ingananni aek mata,tinahuan sian rura
Nunga ni jalo tikki marangkup sian bere
Pasahaton ni Tulang ma hat pasu pasu,asa anggiat :
Tu buan laklak ,tubuan singkoru di toru ni bunga bunga
Tubuan anak dohot tubuan boru,ma bere dohot boru nami,
Laos gabe ma amana,gabe ma attonong amana dohot boruna

Bulung ni bulu tu bulung ni hotang
Tundal maralohon musu dompak maralohon dongan

Bulung ni timbaho sae parasoran ni ambaroba,
Sae horasma pangaranto songoni na marhuta di toba
  
Bulung ni anta so soit  tu bulung ni taen
Dang hami parholit,tungi do pen a tarbahen
                                                           
D.
Dada si ala madungdung  tu bonanang tali
Dada roha na malungun dohot do mata manjalahi

Dangka ni bulu  godang parasaran I pidong papua
Simburma ma godang akka dakdanak ulluson ni pura pura
Na boi pajolohon,jala umurna sahat tu sahur matua

Dangir danger ni batu dak dahan ni simbora
Gabe do hita na marsianjuan,saut gabe jlala mamora



Dangka ni tada tada sai jomba tu bonanaa
Sala ni anak na mangonai tu anak na
Dosa binahen ni amana ingkon di possan anakna

Dangka do rantingna,laos pusukna do bulung na
Hahana do angina molo na boi malo marhata

Dangka ni antasoit parasaran ni pidong papua
Tung na sojadi marholik maradopon hula hula

Dangkani bulu godang tango pinangait  aithon
Daoma angka mara dohot parhordit horditon

Danggur ma danggur barat,toho ma tu duhut duhut
Nunga tung bosur na managan dohot sa gat marloppan juhut
Dia ma lak lakna dia ma unokna,dia ma hatana,dia ma ni dokna
Laos mar pinaboa amanta suhut

Daling ma ni dalingkon,laos ma suak hudung ni bagot 
Natading tinadingkon hape na sinari na tua  so dapot

Denggan do bulu godang dengganan baen hite hite
Denggan do anak dohot boru,naung magodang dengganan mardongan saripe
Asa tubuan laklak jala tubuan singkoru
Jala tubuan sanggar di parsopoan,tu buabn anak ma I ,dohot boru ,
Asa jagar jagar di hangoluan

Dengke na metmet do hamu na jolo,noaeng gabe dekke nabalga
Bere do hamu najolo,jala nuaeng gabe hela

Dengke dengke  jurung jurung di suruk ho bonani tolong
Ale ito na marbaju,di rukkar ho si dangolon
Sibahut ma ni during por pora  di usehon,
Tangis tangis  tarilu ilu hape so adong si dangolon

Dengke ni laean pineangkon,di ginjang ni pinggan pasung 
Hata  panggabean dohot parhorasan pinasahat ni raja
Boan hamu ma  tu tonga ni jabu

Denggan ma pangalanka,molo mangkuling ogung dohot sarune.
Si sada urdo si sada langka,songon parluga ni parsolu.
Mansai denggan do,antong maningkir tangga,dung sidung paulak une
Patandahon naung sidung ulaon na marhula hula marboru
Asa sahat sahat ni solu sahat tu botean,sahat leleng mangolu sahat tu  panggabeaan           

Diama matana,diama altona
Diama hatana,diama na didokna
Diama langkat na,diama unokna
Diama hata hatana diama pandokna

Disima  handina  disima gandona,disima daina disima tabona
Sir sir ma sirana  toho muse dohot asomna

Doding ni doding,doding ni si marlasuna
Sude pasu-pasu muna sae muba jala unang sesa

Dolok ni purba tua tondokhon ni si borotan
Sahat ma hamu sahur matua las tiur tiurma panapotan
    
Dolok si pakpahi  tondokhon ni porba tua
Sahat ma angka nauli,dohot sahat ma tu saor matua

Dolok ni janji mauli,hatubuan ni si marhora hora
Saut ma goar na I goar na uli si boan sahat tu na mamora

Dolok ni panatapan tondongkon ni parabunga
 Horas ma na di pardalanan,horas muse tu tujuan na

Dolok lonu tua,hatubuan ni si martolu
 Akka poda ni natua tua,si pardenggan ngolu ngolu

Dolok ni si marjarunjung panatapan tu tao toba,
 Salpu ma angka na lungun,sai roma las ni roha.

Duru ni harnagan hatubuan ni sangge-sangge
Sahat ma hamu sahur matua,sahat tu na gabe.

Duru ni harangan hatubuon ni tada tada
Hansir  do tiopon ni tangan mandanggur na so ada

                                                E.

Eme si tamba tua,parlingoman ni dengke ni namok- mok    
Debata na di ginjang,horasma tondi ta di parorot

Eme ni hinalang denggan do bahen buni di panamean
Horas ma na mangallang,jala horas ma na mangalehan 


Free web Counter Log Counter powered by  http://www.myusersonline.com
stay younger